بيش از هر ماشين ديگري در گاوداري،دستگاه شيردوش گاوداري كاربرد دارد و اگر كه توجه خاصي به آن شود نقش بسزايي در كسب درآمد گاوداري ميتواند داشته باشد. كار دستگاه شيردوش گاوداري براين اساس است كه شير را از پستان بسوي تانكر جمع آوري شير منتفل ميكنند كه حداقل خطر به سلامت دام را دارد
دستگاه شيردوش گاوداري مي توانند علاوه بر كنترل و يا ايجاد بيماري ورم پستان در كيفيت شير نقش بسزايي داشته باشند.
واحد دوشنده ازقسمتهاي زير تشكيل شده است:
1)واحد دوشنده در دستگاههاي شيردوش گاوداري داراي چهار فنجان پستاني است كه هر كدام ازآنها شامل يك روكش، يك لاينر قابل انعطاف ، يك لوله كوتاه ضربان (پالسيشن) و يك لوله كوتاه شير مي باشد.
2) يك خرچنگي
3)يك لوله بلند شير
4) يك لوله بلند ضربان (پالسيشن)
در زمينه شير دوشي نكات مهمي وجود دارد كه به شرح زير هستند:
- دسته دستگاه شيردوش گاوداري مي تواند باعث انتقال باكتري از يك گاو به گاو ديگر شود بنابراين ضدعفوني و شست و شوي مرتب دستها با آب و صابون از مهمترين نكات در خلال شيردوشي است.
- كاركنان شير دوشي بايد همواره لباس تميز و پاكيزه ايي داشته باشند.
- موهاي بلندي كه روي شكم ، پستانها و قسمت عقب حيوان براي تميز نگهداشتن سيستم پستاني و شير بايد حتما كوتاه شوند
نمونه اي از سالن هاي شيردوشي مجهز به دستگاه هاي ثابت و كاملا پيشرفته.
مراحل شيردوشي
1- تميز كردن وشستن پستان
به منظور دو هدف زير شستن پستان انجام مي شود:
الف) براي از بين بردن كثافات.
ب) آزاد سازي شيرتوسط تحريك پستان
2- خشك كردن پستان
استفاده از حوله هاي كاغذي يكبار مصرف براي خشك كردن پستان توصيه مي شود.
3- بازديد كردن شير قبل از دوشش
- مشخص كردن گاوهاي مبتلا به ورم پستان ( مشاهده دلمه ، در اين صورت به تكنسين خبر دهيد.)
- خارج كردن باكتريهاي نوك پستان
- آماده سازي براي دوشش شير با تحريك پستان
4- اتصال واحد شيردوشي به پستان
- نوك پستانها قبل ازاستفاده و وصل شدن به دستگاه شيردوش گاوداري بايد خشك و تميز باشند.
- لوله شير حد فاصل بين خرچنگي و كاسه پستانك مي بايست به حالت S نگاهداشته شود تا از ورود هوا به داخل سيستم جلوگيري بعمل آيد.
- كلاهكها روي پستان بايد به دقت قرار گيرد.
تذكر مهم: خرچنگي بايد حداكثر 1 دقيقه بعد از شستن پستان وصل شود. (در غير اين صورت به دليل كاهش هورمون آزاد كننده شير، شير كمتري خارج ميشود.)
نصب صحيح و درست خرچنگي به پستان.
5- بازديد
- مراقب باشيد كه قسمت انتهاي سرپستان به داخل كاسه سر پستانها فرو نرود
دوشش بايد با سرعت و ممتد انجام پذيرد.
6- جدا كردن خوشه دستگاه شيردوش گاوداري از پستان
- براي اينكه دستگاه شيردوش گاوداري از پستان جدا شود ،بايد سوپاپ خرچنگي را بطرف خارج بكشيد. در اين حالت هوا بين فضاي داخلي پستانك و كاسه پستانك وارد ميشود و باعث از ميان رفتن خلاء ميشود و خوشه شيردوشي از پستان جدا مي شود.
- به اين مورد توجه كنيد كه پستان كامل دوشيده شود (با نگاه كردن به جريان شير در لوله هاي انتقال شير و شل شدن و كوچك شدن پستان ميتوان فهميد.)
- اگر زمان شيردوشي زياد طولاني شود موجب آسيب به بافت ظريف پستان ميشود و ورم پستان ايجاد مي شود.
7- ضدعفوني كردن پستان
با ماده ضدعفوني مناسب بايد ضدعفوني كردن انجام شود كه اين عمل باعث نرمي پوست نوك پستانها ميشود.
مجراي پستان در حدود نيم ساعت بعد از شيردوشي باز است كه، خطر آلودگي پستان با ضدعفوني كردن كاهش مي يابد و در زمان خشكي ضدعفوني نوك پستان بسيار مؤثر است.
در روش اسپري كردن سرپستان، بايد دوبرابر مواد استفاده شود تا نصف كارايي خوب را داشته باشد.
منحني شيردهي
- شيردهي نسبتا با توليد زياد آغاز مي شود و ترشح شير ادامه دارد تا در هفته هاي 6-3 به اوج خود مي رسد.
- از ميزان توليد بعد از رسيدن به اوج به تدريج كاسته مي شود.
- در گاوهاي پرتوليد رسيدن به اوج طولاني تر از گاوهاي كم توليد است.
- ميزان توليد شير گاو پس از تولد و ترشح آغوز تا زمان خشكي (تقريباً300 روز) را منحني شيردهي نشان مي دهد.
- نقطه اوج توليد شير، اثر حوادث خاص بر توليد شير و سطح تداوم را منحني مشخص مي كند.
- نمودار شيردهي تقريباً ثابت است و از روي آن مي توان اوايل دوره توليد شير را پيش بيني كرد.
- در اولين دوره شيردهي گاوها ،داراي منحني شيردهي مسطحي هستند.
- گاوهاي بالغ در مقابل به گاوهاي شكم اول در سطح توليد بالاتري هستند و به اوج مي رسند ولي تداوم اوج در آن ها چندان مطلوب نيست.
- تداوم شيردهي به كاهش توليد شير پس از رسيدن به اوج شيردهي گفته مي شود.
- در حدود 96 -94 درصد تداوم شيردهي بايد به طور ميانگين باشد. به عنوان مثال توليد شير هر ماه بايد تقريباً 95 درصد ماه قبل باشد.
- ميزان كاهش توليد پس از سپري شدن اوج توليد شير بايد در تليسه به ميزان 2/0 درصد در روز ودر گاو بالغ 3/0 درصد در روز باشد.
- از عوامل حائز اهميت مديريتي گله هاي شيري تجزيه و تحليل منحني شيردهي در تشخيص مشكلات تغذيه اي ميباشد.
- براي اوج توليد و تداوم بالا نيازمند توليد بالا مي باشد.
در زمان اوج توليد به ازاء هر كيلوگرم توليد مازاد شير، توليد شير مقدارش طي كلدوره شيردهي گاو به ميزان 200 تا 300 كيلوگرم افزايش مي يابد.
براي اينكه گاو به اوج توليد برسد بايد پروتئين جيره را كنترل كنيد.
- اگر گاو به اوج توليد مي رسد ولي نمي تواند آن را حفظ كند بايد به انرژي جيره توجه كنيد.
- گاو با پتانسيل بالاي ژنتيكي كه دارد، در سطح بالايي از اوج شيردهي ميرسد و شيردهي آن هم دوام بيشتري دارد.
- ميزان توليد شير در دوره اوج شيردهي گاو ، ميتواند به عنوان شاخصي براي مشخص نمودن عملكرد گله در توليد شير ، در نظر گرفته
- اثرات منفي استرس هاي مختلف ماننده شش گرمائي، حمل و نقل و .... مي توانند روي به اوج رسيدن شيردهي ،تداوم شيردهي و رسيدن و ميزان آن گاهي بسيار غيرقابل اجتناب باشد.
-گاهي چاقي بيش از حد گاوها، پائين بودن مصرف انرژي يا ژنتيكي آنها ممكن است باعث كوتاه كردن دوره شيردهي شود.
-درصد چربي و توليد شير رابطه معكوسي با ميزان توليد شير دارد به گونه ايي كه با افزايش مقدار توليد ،در صد چربي و توليد شير كاهش پيدا ميكند.
- در طول دوره شيردهي ميزان چربي و پروتئين شير در طول دوره شيردهي نبايد بيشتر از 3/3 و 4/3 شود.
- ضعف گاوها يا كاهش خوراك مصرفي باعث ميشود كه چربي شير افزايش يابد و توليد شير كم شود
- ضعف عملكرد شكمبه گاو به بيماري هاي متابوليكي يا مشكلات مربوط به تركيب خوراك ،پائين بودن درصد چربي را ايجاد ميكند .
- كمبود انرژي پائين بودن درصد پروتئين را نشان ميدهد.
شيردهي از سيكل سه مرحله تشكيل شده:
1- ( 14 تا 100 روز) اوايل شيردهي
در اوايل دوره شيردهي گاوها در توليد شير به اوج ميرسند. و به دليل تأخير در اوج رسيدن خوراك مصرفي ،گاوها در اين دوره با كاهش وزن روبرويند.
در اين دوره زماني براي اينكه گاوها خوراك بيشتري مصرف كنندبايد آنهارا تحريك كرد. مقدار مصرف خوراك به يكنواختي اجزاء جيره غذا بستگي دارد و تحت تأثير عوامل متفاوتي از جمله كيفيت و كيت علوفه ،سطح توليد ، قابليت هضم و عمل آوري خوراك ها و دفعات خوراك دادن است.
2- ( 100 تا 200 روز)اواسط شيردهي
گاوها قبل از اينكه 10 هفته اول زايمانشان تمام شود بايد به حداكثر خوراك خود برسند. گاو با آن جثه بزرگ بايد به ازاء هر 2 كيلوگرم شير توليد شده حداقل 1 كيلوگرم ماده خشك دريافت كند.
بايد به علوفه با كيفيت عالي و در نظر گرفتن سطح الياف توجه شود.
نبايد سطح كنسانتره از 3/2 درصد وزن بدن گاو افزايش يابد.
احتياجات پروتئيني در اواسط شيردهي نسبت به اوايل شيردهي كاهش مي يابد.
-3( 200 تا 305 روز)اواخر شيردهي
كاهش توليد و كاهش خوراك مصرفي در اين دوره مشاهده ميشود. گاوها در اواخر شيردهي افزايش وزن داشته و ذخاير چربي را كه در روزهاي اوليه شيردهي تخليه شده اند را بازسازي مجددا مي كنند.
دستگاه شيردوش گاوداري
بيش از هر ماشين ديگري در گاوداري،دستگاه شيردوش گاوداري كاربرد دارد و اگر كه توجه خاصي به آن شود نقش بسزايي در كسب درآمد گاوداري ميتواند داشته باشد. كار دستگاه شيردوش گاوداري براين اساس است كه شير را از پستان بسوي تانكر جمع آوري شير منتفل ميكنند كه حداقل خطر به سلامت دام را دارد
دستگاه شيردوش گاوداري مي توانند علاوه بر كنترل و يا ايجاد بيماري ورم پستان در كيفيت شير نقش بسزايي داشته باشند.
واحد دوشنده ازقسمتهاي زير تشكيل شده است:
1)واحد دوشنده در دستگاههاي شيردوش گاوداري داراي چهار فنجان پستاني است كه هر كدام ازآنها شامل يك روكش، يك لاينر قابل انعطاف ، يك لوله كوتاه ضربان (پالسيشن) و يك لوله كوتاه شير مي باشد.
2) يك خرچنگي
3)يك لوله بلند شير
4) يك لوله بلند ضربان (پالسيشن)
در زمينه شير دوشي نكات مهمي وجود دارد كه به شرح زير هستند:
- دسته دستگاه شيردوش گاوداري مي تواند باعث انتقال باكتري از يك گاو به گاو ديگر شود بنابراين ضدعفوني و شست و شوي مرتب دستها با آب و صابون از مهمترين نكات در خلال شيردوشي است.
- كاركنان شير دوشي بايد همواره لباس تميز و پاكيزه ايي داشته باشند.
- موهاي بلندي كه روي شكم ، پستانها و قسمت عقب حيوان براي تميز نگهداشتن سيستم پستاني و شير بايد حتما كوتاه شوند
نمونه اي از سالن هاي شيردوشي مجهز به دستگاه هاي ثابت و كاملا پيشرفته.
مراحل شيردوشي
1- تميز كردن وشستن پستان
به منظور دو هدف زير شستن پستان انجام مي شود:
الف) براي از بين بردن كثافات.
ب) آزاد سازي شيرتوسط تحريك پستان
2- خشك كردن پستان
استفاده از حوله هاي كاغذي يكبار مصرف براي خشك كردن پستان توصيه مي شود.
3- بازديد كردن شير قبل از دوشش
- مشخص كردن گاوهاي مبتلا به ورم پستان ( مشاهده دلمه ، در اين صورت به تكنسين خبر دهيد.)
- خارج كردن باكتريهاي نوك پستان
- آماده سازي براي دوشش شير با تحريك پستان
4- اتصال واحد شيردوشي به پستان
- نوك پستانها قبل ازاستفاده و وصل شدن به دستگاه شيردوش گاوداري بايد خشك و تميز باشند.
- لوله شير حد فاصل بين خرچنگي و كاسه پستانك مي بايست به حالت S نگاهداشته شود تا از ورود هوا به داخل سيستم جلوگيري بعمل آيد.
- كلاهكها روي پستان بايد به دقت قرار گيرد.
تذكر مهم: خرچنگي بايد حداكثر 1 دقيقه بعد از شستن پستان وصل شود. (در غير اين صورت به دليل كاهش هورمون آزاد كننده شير، شير كمتري خارج ميشود.)
نصب صحيح و درست خرچنگي به پستان.
5- بازديد
- مراقب باشيد كه قسمت انتهاي سرپستان به داخل كاسه سر پستانها فرو نرود
دوشش بايد با سرعت و ممتد انجام پذيرد.
6- جدا كردن خوشه دستگاه شيردوش گاوداري از پستان
- براي اينكه دستگاه شيردوش گاوداري از پستان جدا شود ،بايد سوپاپ خرچنگي را بطرف خارج بكشيد. در اين حالت هوا بين فضاي داخلي پستانك و كاسه پستانك وارد ميشود و باعث از ميان رفتن خلاء ميشود و خوشه شيردوشي از پستان جدا مي شود.
- به اين مورد توجه كنيد كه پستان كامل دوشيده شود (با نگاه كردن به جريان شير در لوله هاي انتقال شير و شل شدن و كوچك شدن پستان ميتوان فهميد.)
- اگر زمان شيردوشي زياد طولاني شود موجب آسيب به بافت ظريف پستان ميشود و ورم پستان ايجاد مي شود.
7- ضدعفوني كردن پستان
با ماده ضدعفوني مناسب بايد ضدعفوني كردن انجام شود كه اين عمل باعث نرمي پوست نوك پستانها ميشود.
مجراي پستان در حدود نيم ساعت بعد از شيردوشي باز است كه، خطر آلودگي پستان با ضدعفوني كردن كاهش مي يابد و در زمان خشكي ضدعفوني نوك پستان بسيار مؤثر است.
در روش اسپري كردن سرپستان، بايد دوبرابر مواد استفاده شود تا نصف كارايي خوب را داشته باشد.
منحني شيردهي
- شيردهي نسبتا با توليد زياد آغاز مي شود و ترشح شير ادامه دارد تا در هفته هاي 6-3 به اوج خود مي رسد.
- از ميزان توليد بعد از رسيدن به اوج به تدريج كاسته مي شود.
- در گاوهاي پرتوليد رسيدن به اوج طولاني تر از گاوهاي كم توليد است.
- ميزان توليد شير گاو پس از تولد و ترشح آغوز تا زمان خشكي (تقريباً300 روز) را منحني شيردهي نشان مي دهد.
- نقطه اوج توليد شير، اثر حوادث خاص بر توليد شير و سطح تداوم را منحني مشخص مي كند.
- نمودار شيردهي تقريباً ثابت است و از روي آن مي توان اوايل دوره توليد شير را پيش بيني كرد.
- در اولين دوره شيردهي گاوها ،داراي منحني شيردهي مسطحي هستند.
- گاوهاي بالغ در مقابل به گاوهاي شكم اول در سطح توليد بالاتري هستند و به اوج مي رسند ولي تداوم اوج در آن ها چندان مطلوب نيست.
- تداوم شيردهي به كاهش توليد شير پس از رسيدن به اوج شيردهي گفته مي شود.
- در حدود 96 -94 درصد تداوم شيردهي بايد به طور ميانگين باشد. به عنوان مثال توليد شير هر ماه بايد تقريباً 95 درصد ماه قبل باشد.
- ميزان كاهش توليد پس از سپري شدن اوج توليد شير بايد در تليسه به ميزان 2/0 درصد در روز ودر گاو بالغ 3/0 درصد در روز باشد.
- از عوامل حائز اهميت مديريتي گله هاي شيري تجزيه و تحليل منحني شيردهي در تشخيص مشكلات تغذيه اي ميباشد.
- براي اوج توليد و تداوم بالا نيازمند توليد بالا مي باشد.
در زمان اوج توليد به ازاء هر كيلوگرم توليد مازاد شير، توليد شير مقدارش طي كلدوره شيردهي گاو به ميزان 200 تا 300 كيلوگرم افزايش مي يابد.
براي اينكه گاو به اوج توليد برسد بايد پروتئين جيره را كنترل كنيد.
- اگر گاو به اوج توليد مي رسد ولي نمي تواند آن را حفظ كند بايد به انرژي جيره توجه كنيد.
- گاو با پتانسيل بالاي ژنتيكي كه دارد، در سطح بالايي از اوج شيردهي ميرسد و شيردهي آن هم دوام بيشتري دارد.
- ميزان توليد شير در دوره اوج شيردهي گاو ، ميتواند به عنوان شاخصي براي مشخص نمودن عملكرد گله در توليد شير ، در نظر گرفته
- اثرات منفي استرس هاي مختلف ماننده شش گرمائي، حمل و نقل و .... مي توانند روي به اوج رسيدن شيردهي ،تداوم شيردهي و رسيدن و ميزان آن گاهي بسيار غيرقابل اجتناب باشد.
-گاهي چاقي بيش از حد گاوها، پائين بودن مصرف انرژي يا ژنتيكي آنها ممكن است باعث كوتاه كردن دوره شيردهي شود.
-درصد چربي و توليد شير رابطه معكوسي با ميزان توليد شير دارد به گونه ايي كه با افزايش مقدار توليد ،در صد چربي و توليد شير كاهش پيدا ميكند.
- در طول دوره شيردهي ميزان چربي و پروتئين شير در طول دوره شيردهي نبايد بيشتر از 3/3 و 4/3 شود.
- ضعف گاوها يا كاهش خوراك مصرفي باعث ميشود كه چربي شير افزايش يابد و توليد شير كم شود
- ضعف عملكرد شكمبه گاو به بيماري هاي متابوليكي يا مشكلات مربوط به تركيب خوراك ،پائين بودن درصد چربي را ايجاد ميكند .
- كمبود انرژي پائين بودن درصد پروتئين را نشان ميدهد.
شيردهي از سيكل سه مرحله تشكيل شده:
1- ( 14 تا 100 روز) اوايل شيردهي
در اوايل دوره شيردهي گاوها در توليد شير به اوج ميرسند. و به دليل تأخير در اوج رسيدن خوراك مصرفي ،گاوها در اين دوره با كاهش وزن روبرويند.
در اين دوره زماني براي اينكه گاوها خوراك بيشتري مصرف كنندبايد آنهارا تحريك كرد. مقدار مصرف خوراك به يكنواختي اجزاء جيره غذا بستگي دارد و تحت تأثير عوامل متفاوتي از جمله كيفيت و كيت علوفه ،سطح توليد ، قابليت هضم و عمل آوري خوراك ها و دفعات خوراك دادن است.
2- ( 100 تا 200 روز)اواسط شيردهي
گاوها قبل از اينكه 10 هفته اول زايمانشان تمام شود بايد به حداكثر خوراك خود برسند. گاو با آن جثه بزرگ بايد به ازاء هر 2 كيلوگرم شير توليد شده حداقل 1 كيلوگرم ماده خشك دريافت كند.
بايد به علوفه با كيفيت عالي و در نظر گرفتن سطح الياف توجه شود.
نبايد سطح كنسانتره از 3/2 درصد وزن بدن گاو افزايش يابد.
احتياجات پروتئيني در اواسط شيردهي نسبت به اوايل شيردهي كاهش مي يابد.
-3( 200 تا 305 روز)اواخر شيردهي
كاهش توليد و كاهش خوراك مصرفي در اين دوره مشاهده ميشود. گاوها در اواخر شيردهي افزايش وزن داشته و ذخاير چربي را كه در روزهاي اوليه شيردهي تخليه شده اند را بازسازي مجددا مي كنند.
دستگاه شيردوش گاوداري
درباره ورق پلي كربنات و كاربردهاي آن بيشتر بدانيد